Gündelik Hayatın Psikoterapisi
Nossrat Peseschkian
Yanlış anlama: Sevgiye rahatlamak için ihtiyaç duyuyorum.
Sevgi kadar geniş ve farklı şekillerde yorumlanan pek az sözcük vardır. Çok çeşitli şeyleri kapsar: Anaç sevgi, hayvan sevgisi, düşkünlük. Cinsel sevgi bile bireye ölçü ve kılavuzluk görevi yapan farklı anlamlara sahiptir. Bu sevgi anlamları spektrumunda yanlış anlaşılmalar spektrumu da vardır:
Eğlence olarak Sevgi
Cinsellik iç gerilim ve heyecan ile bağlantılı olarak deneyimlenir. Bu gerilim cinsel aktivite ile serbest kalır, özellikle cinsel birleşmede. Burada sadece cinsel gerilimler yoktur aynı zamanda özellikle kariyerde başarılı olma ihtiyacımızdan doğan gerilimler vardır. Bu psikofizyolojik olgu “eğer” cinsel rahatlama yüksek derece stilize edilmiş ve cinsel eylemin asıl amacı olmuşsa bir yanlış anlaşılma halini alabilir:
“Beş gün mesai yaptıktan sonra cinsel olarak rahatlamaya ihtiyacım var. Bunu elde etmek için kimi kullandığım sadece bir zevk meselesi.”
Merakın ürünü olarak Sevgi
Kabul etmeliyiz ki merak sevgi için önemli bir motivasyondur fakat tek faktör değildir.
Uyma olarak Sevgi
Kişi diğerleri gibi davranmak zorunda hisseder:
“Eğer yapmazsam, diğerleri beni onaylamaz.“
Başarı olarak Sevgi
Kişi düşünür ki toplumda başarılı olma ihtiyacımız seks ve cinselliğe de taşınmak zorundadır. Cinsel birleşme kazanılması gereken bir spordur:
“Eğer kadın veya erkek orgazm olmadıysa hiçbir anlamı yok.”
“Yalnızca üç dört kez orgazm olduysam o gün formumda olmadığımdan.”
“Eğer kariyerimde başarılı isem, konu seks olduğunda neden başarılı olmayayım?”
Rekabet ve Güç Savaşı olarak Sevgi
Başarının önemli olduğu durumdaki gibi burada da kişi karşılaştırma yapar:
“Onunla hemencecik yatağa girmezsem, anında başka bir kız arkadaş bulur.”
Sahiplik İspatı olarak Sevgi
Seks sıklıkla kişiyi bağlamak için kullanılır. Bu eğilim sıklıkla gebelikle ilişkilidir.
“Eğer benle yattıysa, bana ait.”
“Eğer çocuğunu taşırsam, bana mecbur kalır.”
Bu durumlarda partner genelde dikkatli olacağına dair söz verir. Veya partner hap aldığını iddia eder ama bu doğru değildir.
Gelecek Nesillere Görev olarak Sevgi
Burada kişi belli yaşa geldiğinde evli ve çocuk sahibi olmalıyım diye düşünür. Sıklıkla ebeveynler bu fikrin arkasındaki itici güçtür. Çocuklarının mürüvvetini görmek ve şımartabilecekleri torunlar isterler. Evlilik sonunda gerçekleştiğinde yüzlerce kişi davet edilir. Evlilik hayat amaçlarından biri olmuştur.
Kibarlık olsun diye Sevgi
Genç adam çalışmalarını tamamlamış ve İran’a dönmüştür, akrabaları çevresini sarar. Her teyze, her hala onun için bir kız seçmiştir. En sevdiği teyzesi, bir gün mirasını ona bırakacak olan, ışıldayarak ona tam da uygun bir kız bulduğunu söylemektedir: Teyze genç adama sadece onun çıkarını düşünmekte ve yıllardır ona bakmakta olduğunu hatırlatır. Şimdi de onun için harika bir kız bulmuştur, edepli, düzenli ve sadık bir ev hanımı. Bu kadın, başkası değil, evlenmesi gereken kızdır. Genç adam hayır diyemez, teyze ısrar eder; sonuçta teyzesidir ve hayat hakkında genç adamdan çok daha fazla bilgiye sahiptir. Ona karşı sırf kibarlıktan, kızı tanımadan evet der.
Şükran olarak sevgi kibarlık olarak sevgiyle ilişkilidir. Bir gün bir hasta gençken bir işte ona yardım ettiği için bir adamla yattığını anlattı. Başka bir kadın bir adamla ailesine finansal yardımda bulunduğu için evlendiğini.
Kişinin Öz Değerini Teyit Etmesi olarak Sevgi
Kendini iyi hissetmek için, kişi arkadaşlıklar geliştirebilir ve cinsellik yaşayabilir. Buradaki problem vurgunun ilişkide değil, kişinin kendi hakkında nasıl hissettiğinde olmasıdır.
Mantıki Sonuç Olarak Cinsel Birleşme
Bu durumun bir örneği bir çiftin öpüşmeye ve koklaşmaya başlamasıdır. Seks ihtiyacı ön planda olmasa da ikili yavaş yavaş sekse doğru giderler çünkü bu şekilde sonuçlanmak zorunda olduğunu düşünürler ve eğer partnerlerden biri mantıksal sonucun bu olduğunu düşünmezse diğer partner ne düşünecektir? Bu birinin flört etmeye başlayıp diğerinin bunun seksle sonuçlanmasını ummasına benzer. Bu tür bir çekimde, sevecenlik gibi şeyler cinsel birleşmeyle sonuçlanmadığı sürece pek de önemli değildir. Bir kadının şikayeti:
“Kocam bana romantik davrandığında veya ben ona şekerlik yaptığımda mesela kucağına oturduğumda, onla sevişmemi bekliyor. Şimdi ona dokunmaya veya ona iyi davranmaya korkuyorum.“
İş çıkarları için Sevgi
Adam kadınla evlenir çünkü kariyerinde veya işinde ona yardım edeceğini düşünür. Veya vergi indirimi olacaktır. Veya onun görünüşü ve memnuniyet veren davranışları işi için daha büyük karlar anlamına gelecektir. Bir hasta:
“Kocam için bilboard’tan başka bir şey değilim. Beni her yere götürüyor ve onu temsil etmek zorundayım. Evdeyken etrafta insanlar olduğundakine göre bana çok daha farklı davranıyor.“
Bu durum sıklıkla kişinin işi iyi gidiyorsa ve karısına ilgisini kaybetmesine ve başka bir partner aramasına gidebilir. Kadının özgürlüğü de karı için benzer sonuçlar doğurur: Yıllarca iyi ve vefalı karılık yaptıktan sonra kadın eğitim alır ve birdenbire özgürlük ihtiyacı hisseder. Kocası eğitim masraflarını karşıladıktan sonra kadın boşanmak ister.
Özgürleşme olarak Sevgi
Bu olgu çoğunlukla ergenlikte ortaya çıkar. Ebeveyn kontrolünden kaçmak amacı ile genç birey kısa süreli ilişki arar, sıklıkla önüne çıkan ilk kişi ile. Cinsel ilişkiler ebeveynlerden kopuşu temsil eder. Cinsel aktivite ebeveynlere meydan okumak için kullanılır.
Koruma olarak Sevgi
Kişi partnerini sever çünkü aynı frekanstadırlar. Aynı şeylerden hoşlanırlar, aynı tutum ve özelliklere sahiptirler:
“Birbirimize uygunuz çünkü tertipli olmanın ne kadar önemli olduğunu ikimiz de biliyoruz.”
Bu şekilde kişiler hoş olmayan yüzleşmelerden kendilerini korurlar. Hoşlandıkları ve hoşlanmadıkları şeylerin aynı olduğu partneri seçerek, kişi kendi konumunu sorgulamaya zorlayacak durumlardan kaçınabilir.
Eşitleme olarak Sevgi
Kişi kendinde eksik olan özelliklere sahip olan partneri seçer.
“Ben çekingen bir insanım. Kocamın diğer insanlara karşı girişken ve popüler olmasına her zaman hayran oldum.”
Kendi eksikliklerini dengelemek için, kişi denge sunuyor görünen partneri seçer. Örnek vermek gerekirse: Kör kişi topalı seçer. Biri göremez ama yürüyebilir. Öteki yürüyemez ama görebilir. Bir araya gelince yeteneklerini birleştirirler. Seçimin bu yönü gerçekten de bir çok insana fırsat sunabilir fakat eğer kişi kendi güçlü yanlarından aslında emin değilse veya eğer kendi problemlerini çözebilmek için partneri seçip dengeyi sağlamak kolay geliyorsa bu bir yanlış anlaşılma haline gelebilir:
“Partnerimin ilişkiye getirdiği şeylerle ilgili endişelenmeme gerek yok.”
Kadın, başarısı ve koruyucu tavırları ile kadının kendine yetmesindeki eksikliklere, çocukla bağımlı olmasına yardım eden adamla evlenebilir. Adam mutfaktaki ve ev işlerindeki yeteneklerinin eksikliğini tamamlasın diye bir kadınla evlenebilir.
Kör köre kılavuz olarak Sevgi
Bir ilişki genellikle hatırı sayılır derecede emek ister, yani ötekinin düşünceleri, ilgileri ve kişilik özellikleri ile ilgili bilinçli bir çaba. Kişi bunu eğer karşıdaki ondan hiçbir alanda üstün değilse kolaylıkla başarabilir. Hatta partner kişiye şöyle hissettirebilir:
“Ben ondan üstünüm bile.”
Diğer bir deyişle, körün köre kılavuz olma vakası.
Kitabın başka yerlerinde de gösterildiği gibi, sevgi sadece iki kişi arasında geçen tek boyutlu bir olay değildir. Sevgi olgusu kişinin kendisini, diğer insanları, sosyal grupları hatta dini alanı da içerir. Bu arka plana dayanarak sevgideki çarpıtılmışlıkları; benmerkezci, partnere depresif bağımlılık, sosyal hiperaktivite ve sadece dini vecd şeklinde göründüklerinde anlamalıyız. Bu konuda bir çok boyut etkin olmasına rağmen, burada partnerlik ilişkilerine vurgu yapıldı. Gördük ki partnerlikteki bozuklukların ana kaynağı ebeveyn modelidir. Ebeveynler birbirlerini anlamadıklarında, ahenksizlikler söz konusu olduğunda da modeldirler. Burada çocuk bir partnere nasıl davranacağını, bir karıyla nasıl ilişki kurulacağını, bir kocaya nasıl değer verileceğini öğrenir.
Psikoterapide sıklıkla görüldü ki evlilik sorunları sıklıkla frijitlik ve depresyona bağlıdır, bunlar kişinin karısına adaletsiz davranan babasına –erkekliğin simgesi- kadar götürülebilir. Erkek için tam tersi doğrudur: Çocuklukta annesinden beklentilerini alır ve bunu diğer kadınlara transfer eder. Diğer kadınlar annesi gibi olmak zorunda olmadığı için bu da çatışmalara neden olur.
Sevginin karikatürleri tümden olumsuz değerlendirilmemelidir. Bir ilişkiye temel olan motivasyonda her zaman şu veya bu sevgi karikatürünü hatırlatan güçler bulunur. Sevgi, genelde duygusal kısırlıkla karıştırılan platonik saflığın içinde tutulmamalıdır. Eğer ketlenmiş bir kadın güçlü bir adamla onu koruması için evlenirse, adam başarılı ve diğer insanlarla iletişim halinde ise bu olumsuz değildir. Bu veya benzer şekillerde hepimiz telafilerde bulunuruz. Buradaki asıl problem tehdit edici, akut çatışmaların üstesinden gelmek için birlikte çalışma isteğidir. Örneğimizdeki kadın kocasının gölgesinde kalmaya devam edebilir, saksı çiçeği gibi yaşayabilir, çiftin iç dünyasıyla ilişkili şeylerde uzmanlaşabilir, örneğin çamaşır yıkamak, ev toplamak ve kek yapmak gibi.
Fakat kocası ile teması sayesinde onla tanışmadan önce eksikliği kendisine sıkıntı veren davranışlar da öğrenebilir. Eksikliği kocasıyla evlenmesi için sebep olan davranışları öğrenebilir. Fakat bunu başarabilmek için, kocası sabırlı olmalı ve kendi tarzında gelişebilmesi için karısına zaman ve alan vermelidir. Kişi partnerine çatışmalar, zorluklar, problemler ve krizler getirir. Aynı zamanda partnerine kendi kişiliğini geliştirme ve çatışmalara uygun çözümler bulma fırsatı da getirir. Yüzleşme kişiler arası ilişkilerin bir çok alanında görülür: çocuk ve anne arasında, ebeveynler arasında, kayın ebeveynler arasında ve diğer insanlarla ilişkilerde. Istırabın içinde yalnızca ıstırap görmek, çatışmanın içinde sadece tehlike görmek bir hatadır. Bu hatalı bakış açısının çocuk yetiştirme ve psikoterapide öngörülemez sonuçları olur.
PsikoSerum 